Τεύχος 11, 2013

Σημείωμα διευθυντή σύνταξης

Παναγιώτης Α. Κανελλόπουλος: Αναζητώντας τον ρόλο του Μουσικού Αυτοσχεδιασμού στη Μουσική Εκπαίδευση: Οι παιδαγωγικές δυνατότητες της καλλιέργειας της (μουσικής) ελευθερίας

H εργασία αυτή εστιάζει στη διερεύνηση της παιδαγωγικής δυναμικής του μουσικού αυτοσχεδιασμού. Προϋπόθεση αυτής της διερεύνησης αποτελεί η αποσαφήνιση των διαφορετικών αναπαραστάσεων της έννοιας του αυτοσχεδιασμού. Έτσι, το πρώτο μέρος του κειμένου διερευνά το πώς διαφορετικές μουσικές πρακτικές και αντιλήψεις για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα συγκροτούν διαφορετικούς λόγους (discourses) για τον αυτοσχεδιασμό. Στην εργασία υποστηρίζεται ότι οι εννοιολογικές αναπαραστάσεις του αυτοσχεδιασμού στα πλαίσια διαφορετικών μουσικών πρακτικών και θεωρητικών αντιλήψεων μπορούν να διακριθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: (1) Ο αυτοσχεδιασμός ως απαρχή: Ο αυτοσχεδιασμός ως μήτρα, ως μια διεργασία γέννησης μιας τέχνης, ή διαμόρφωσης και κρυστάλλωσης μιας καλλιτεχνικής τάσης ή πρακτικής.  (2) Ο αυτοσχεδιασμός ως εγγενές στοιχείο της μουσικής πράξης, ως οργανικά ενταγμένος στην εκτελεστική πρακτική διαφορετικών μουσικών παραδόσεων. (3) Ο αυτοσχεδιασμός ως απελευθέρωση και ταυτόχρονα ως ατελής: η γέννηση μιας αντίφασης. Το δεύτερο μέρος της εργασίας προτείνει μια εννοιολογική γεωγραφία των διαφορετικών ρόλων που μπορεί να παίξει ο αυτοσχεδιασμός στη μουσική εκπαίδευση. Προτείνονται τέσσερις άξονες, οι οποίοι συνδέονται άμεσα, αλλά όχι αμφιμονοσήμαντα, με τους τρεις τρόπους αναπαράστασης της έννοιας του αυτοσχεδιασμού που αναπτύχθηκαν στο πρώτο μέρος: (1) Ο αυτοσχεδιασμός ως μέσο βιωματικής κατανόησης της μουσικής γνώσης, ως διαδικασία-κλειδί για την ανάπτυξη και καλλιέργεια της μουσικότητας μέσα από ενεργητική ανάπτυξη εκτελεστικών και αντιληπτικών δεξιοτήτων. (2) Ο αυτοσχεδιασμός ως μέσο πειραματισμού: Η δεύτερη οπτική αντιμετωπίζει τον αυτοσχεδιασμό ως έναν ευρετικό μηχανισμό, ως μέσο διά του οποίου τα παιδιά ανακαλύπτουν δυνατότητες οι οποίες οδηγούν σε μουσικές ιδέες και από εκεί στη δημιουργία συνθέσεων. (3) Ο αυτοσχεδιασμός ως τρόπος εισαγωγής σε μουσικές παραδόσεις και πρακτικές. Στις περιπτώσεις μουσικών πρακτικών όπου ο αυτοσχεδιασμός κατέχει κεντρική θέση, η οικειοποίηση των τρόπων με τους οποίους λειτουργεί στα πλαίσια αυτά είναι ταυτόχρονα ένας τρόπος εισαγωγής στις μουσικές αυτές παραδόσεις. (4) Ο αυτοσχεδιασμός ως πεδίο αυτονομίας: μια άσκηση στην ελευθερία. Η τέταρτη αντίληψη για την παιδαγωγική αξία του αυτοσχεδιασμού απορρέει από την πράξη και τη θεωρητική θεμελίωση της σύγχρονης αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής. Η εργασία ολοκληρώνεται υποστηρίζοντας ότι το ζητούμενο μιας παιδαγωγικής πρότασης η οποία να δίνει μεγάλη σημασία στον αυτοσχεδιασμό είναι η ανάπτυξη ενός διαρκούς διαλόγου ανάμεσα στη ‘ματιά των παιδιών’ και στις δημιουργικές μουσικές πρακτικές των ενηλίκων. Η παιδαγωγική αυτή πρόταση μας οδηγεί σε μια μουσική εκπαίδευση η οποία πηγαίνει πέρα από την παραδοσιακή έννοια της μάθησης ως αποτέλεσμα ‘μετάδοσης’ γνώσεων και εδράζεται σε μιαν αντίληψη για την έννοια της παιδείας ως μία διαρκή κριτική αναζήτηση των όρων και των δυνατοτήτων της ελευθερίας και της σχέσης των ανθρώπων με το παρελθόν και το παρόν στη βάση της προσωπικής και συλλογικής αυτονομίας.

 

 

Η θέση και ο ρόλος του τραγουδιού στην εκπαιδευτική πράξη: Ποιοτική έρευνα στα εγχειρίδια των μαθημάτων της Α΄ και Β΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου

 

Αγγελική Κωνσταντακοπούλου

 

Τα τραγούδια ανέκαθεν αποτελούσαν τον πυρήνα της κοινωνικής ζωής, από τη πρώτη στιγμή γέννησης του νέου ανθρώπου ως το θάνατό του. Οι βαθιές σχέσεις της γλώσσας με τη μουσική βρήκαν στο τραγούδι όχι μόνον την έκφραση της κουλτούρας κάθε τόπου μα συχνά αποτέλεσε και όχημα γνώσης της ίδιας της γλώσσας και των κοινωνικών συμβάσεων. Μετά από μια σύντομη βιβλιογραφική επισκόπηση του ρόλου του τραγουδιού στην εκπαίδευση μέσα από επιστημονικές έρευνες, το παρόν άρθρο παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας ποιοτικής έρευνας που δείχνουν τη θέση και το ρόλο του τραγουδιού στη γενική εκπαίδευση, ειδικότερα στις δυο πρώτες τάξεις του Δημοτικού σχολείου, όπως εκφράζεται μέσα από τα βιβλία όλων των μαθημάτων των δυο τάξεων και τα σχετικά ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ. 

 

 

Η ενσωμάτωση των παιδικών τραγουδιών της Μαρίζας Κωχ στο γλωσσικό μάθημα: Μια έρευνα δράσης

 

Ελισσάβετ Περακάκη

 

Η διεθνής βιβλιογραφία παρουσιάζει πληθώρα ερευνών αναφορικά με τη σπουδαιότητα της ένταξης της μουσικής και ειδικότερα του τραγουδιού κατά την εκμάθηση της μητρικής, της δεύτερης ή της ξένης γλώσσας. Στο παρόν άρθρο καταγράφονται τα αποτελέσματα μιας συνεργατικής έρευνας δράσης (Ιανουάριος – Ιούνιος 2011), στην οποία συμμετείχαν τέσσερις δάσκαλοι και ένας συντονιστής. Σκοπό είχε την προσπάθεια ένταξης των παιδικών τραγουδιών της  Μαρίζας Κωχ στο μάθημα της Γλώσσας στη Β΄ και Γ΄ τάξη του Δημοτικού. Ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν η συμμετοχική παρατήρηση, το ερωτηματολόγιο και η ημι-δομημένη συνέντευξη. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν, μεταξύ άλλων, ότι σε πολλές θεματικές ενότητες τα συγκεκριμένα παιδικά τραγούδια  συνδέονται με τη διδακτέα ύλη των Β΄ και Γ΄ τάξεων και μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα μάθημα Γλώσσας μέσα στο πλαίσιο και τα όρια που θέτει το Πρόγραμμα Σπουδών και η καθημερινή διδακτική πράξη. Επιπλέον, το ενδιαφέρον των μαθητών είναι αμείωτο καθ΄ όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας, ενώ παράλληλα επιτυγχάνονται οι γλωσσικοί στόχοι που τίθενται από τον εκπαιδευτικό. Ως αναφορά τις μουσικές γνώσεις του δασκάλου, παρότι δεν είναι αναγκαίες για την επίτευξη μιας τέτοιας διδασκαλίας, βοηθούν στην οργάνωση δημιουργικών δραστηριοτήτων. Η συνεργασία του με τον εκπαιδευτικό ειδικότητας θα βοηθήσει τους μαθητές να εστιάσουν και να αναλύσουν εκτός από τη γλωσσική και τη μουσική πλευρά ενός τραγουδιού, καλλιεργώντας έτσι πολύπλευρα την προσωπικότητά τους.

 

 

Η Μουσικοθεραπεία μέσα από το βλέμμα γονέων ΑμεΑ: μια νέα οδός προς ουσιαστική βελτίωση ποιότητας ζωής

 

Δώρα Ψαλτοπούλου, Μαρία Μιχελή, Νίκος Καβαρδίνας

 

Η παρούσα στατιστική έρευνα επιχειρεί να καταγράψει τα χαρακτηριστικά των ατόμων που συμμετέχουν σε συνεδρίες μουσικοθεραπείας στην Ελλάδα, καθώς και το υποστηρικτικό τους πλαίσιο. Σκοπός μας ήταν να γίνει μια πρώτη απόπειρα να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας μέσα από την καταγραφή των υποκειμενικών αξιολογήσεών της από τους γονείς των παιδιών που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Η έρευνα που έγινε αφορούσε 149 άτομα με νοητική υστέρηση. Τα αποτελέσματα βασίστηκαν σε ερωτηματολόγια που δόθηκαν ταχυδρομικά στους γονείς των ατόμων αυτών. Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων έγινε με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS v.12. Όλοι οι έλεγχοι υποθέσεων έγιναν σε επίπεδο σημαντικότητας α=0,05 και δίπλευρο έλεγχο εκτός και αν δηλώνεται διαφορετικά. Φάνηκε πως δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα. Το πρώτο αφορά στο «προφίλ» του παιδιού που συμμετέχει σε συνεδρίες μουσικοθεραπείας. Είναι κυρίως άτομα και των δύο φύλων παιδιά και έφηβοι με νοητική υστέρηση, αυτισμό ή σύνδρομο Down. Παρακολουθούν προγράμματα μουσικοθεραπείας περίπου 2 με 2,5 χρόνια και τα συνδυάζουν με εργοθεραπεία και λογοθεραπεία. Το δεύτερο αφορά στην αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας, όπως αυτή διαμορφώνεται από την υποκειμενική αξιολόγηση των γονέων των παιδιών τους που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Η γενική εκτίμηση είναι ότι η μουσικοθεραπεία αποτελεί μια χρήσιμη προσέγγιση θεραπείας στην προσπάθεια που καταβάλλεται για την βελτίωση της ποιότητας επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης των ατόμων αυτών και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας στην καθημερινότητά τους. Γι΄ αυτό και συστήνεται ανεπιφύλακτα από τους εμπλεκόμενους.

 

Η μέθοδος Feldenkrais και οι μουσικοί

Ειρήνη Ζάχου, Ελένη Φωτιάδου, Δημοσθένης Φωτιάδης

Πολλοί μουσικοί υποφέρουν από σωματικά προβλήματα που προκαλούνται από το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου, και τους εμποδίζουν να απολαμβάνουν τη μουσική και να βελτιώνονται συνεχώς. Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να παρουσιάσει τη μέθοδο Feldenkrais και να τη συσχετίσει με τους μουσικούς σε ό,τι αφορά την πρόληψη, τη θεραπεία και την αποκατάσταση από τραυματισμούς. Αρχικά, παρουσιάζεται η μέθοδος, πώς ‘λειτουργεί’, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της και ποιους ανθρώπους ωφελεί. Έπειτα, το άρθρο πραγματεύεται τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στους μουσικούς, την κίνηση και τη μέθοδο Feldenkrais. Αναφέρονται οι αιτίες που προκαλούν τους συνήθεις τραυματισμούς των μουσικών και παρουσιάζονται επίσης στοιχεία για την αποκατάσταση και την επανεκπαίδευση της κίνησης, την εργονομία των κινήσεων και μερικά από τα πολλά αποτελέσματα και οφέλη της μεθόδου. Στη συνέχεια, γίνεται σύγκριση με άλλες μεθόδους (τεχνική Αλεξάντερ, γιόγκα, Πιλάτες) και αναφέρονται έρευνες σχετικές με τη μέθοδο, καθώς και μαρτυρίες ανθρώπων που την εφάρμοσαν. Τέλος, γίνεται σχολιασμός της παρουσίας και εφαρμογής της μεθόδου στην Ελλάδα.

Το παρόν τεύχος διανεμήθηκε ΔΩΡΕΑΝ σε όλα τα μέλη της Ε.Ε.Μ.Ε. που ήταν οικονομικά τακτοποιημένα για το 2013. Εάν ήσασταν οικονομικά τακτοποιημένο μέλος το 2013 και δεν λάβατε το τεύχος, ή εάν επιθυμείτε να το αγοράσετε (τιμή: 15 ευρώ), παρακαλούμε επικοινωνήστε με τη γραμματεία της Ε.Ε.Μ.Ε. στο email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..