Ομότιμη Καθηγήτρια Μουσικής (Μουσικής Εκπαίδευσης) το Indiana University Jacobs School of Music

Επιστημονική Επιμελήτρια του περιοδικού: Philosophy of Music Education Review (https://iupress.org/journals/pmer/ )

Καθηγητής Μουσικής και Μουσικής Εκπαίδευσης στο Teachers College Columbia University

Στην παρουσίαση αυτή μοιράζομαι μαζί σας τι έμαθα διδάσκοντας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τόσο για τον εαυτό μου, όσο και για τη διδασκαλία μου. Το ανακάτεμα της εξ αποστάσεως, υβριδικής και δια ζώσης διδασκαλίας έβαλε τους εκπαιδευτικούς μουσικής σε μια διαδικασία διαρκούς πειραματισμού. Ξεχασμένες παιδαγωγικές πρακτικές όπως ο φάκελος εργασίας (portfolio) απέκτησαν ξαφνικά νέο περιεχόμενο. Δημιουργικές στρατηγικές διδασκαλίας και εργασίες ανοιχτού τύπου επέτρεψαν στις/ους μαθήτριες/τές να μιλήσουν με μια πιο ριζοσπαστική φωνή. Ο αυτοσχεδιασμός έδωσε πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην επινόηση παρά στην απόκτηση δεξιοτήτων. Με την υγεία και την ψυχολογική ισορροπία στο νου μας, οι μαθήτριες/τές μου και εγώ δημιουργήσαμε νέες σχέσεις με την τέχνη, την πρόβα και την εξάσκηση. Η κυριαρχία της αίσθησης τραύματος και απώλειας έκανε την ιδέα της σπειροειδούς ανάπτυξης να φαίνεται ψεύτικη. Προβληματίζομαι για τις αδυναμίες αυτού που ονομάζουμε επιμόρφωση ή προετοιμασία εκπαιδευτικών. Ακόμη και διαδικασίες που κάποτε θεωρούνταν ιερές, όπως αυτή του διαλόγου, άλλαξαν – τι σημαίνει άραγε να παρατηρείς περισσότερο παρά να μιλάς; Στον εικονικό κόσμο η έννοια του αναλυτικού προγράμματος ως συναρμογή (curriculum-as-assemblage) υλοποιήθηκε από την αρχή, και έξω από τα όρια του γραμμικού χρόνου.

Η πανδημία μετατρέπεται σε ενδημία και η ενδημία σε … τι; Θα εγκαταλείψουμε αυτές τις ιδέες και θα επιστρέψουμε στο κανονικό; Μπορούμε;

Ομότιμος καθηγητής Μουσικής Εκπαίδευσης του State University of New York,

Από τα ιδρυτικά μέλη της πρωτοποριακής ομάδας στοχαστών μουσικοπαιδαγωγών από όλον τον κόσμο, του MayDay Group

 

Λέξεις κλειδιά: Πράξις, «πρακτιακή» θεωρία, αισθητική, φιλοσοφία, φαινομενολογική κοινωνιολογία, νεοπραγματισμός

Εικόνα: Σκίτσο του Αφγανού πρόσφυγα που κατοικεί μαζί μας, Munir Sayed Mohammed

Μουσικοπαιδαγωγός, Επίτιμη Πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Μουσικοκινητικής Αγωγής Carl Orff,

Mέλος του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.)

 

Κάθε εκπαιδευτικός αναμετράται συνεχώς με τρία αλληλεξαρτώμενα ερωτήματα: τί, πώς το διδάσκω και γιατί διδάσκω. Η σειρά που αυτά τίθενται ποικίλει και,  ως ένα βαθμό, εξαρτάται από το εκπαιδευτικό πλαίσιο το οποίο μπορεί να απαντά σε κάποιο από τα ερωτήματα επιδρώντας έτσι και στα υπόλοιπα. Αντικείμενο της μουσικής εκπαίδευσης αποτελεί η μουσική. Ως περιεκτική τέχνη που εμπερικλείει την ομιλία/λόγο και την κίνηση και ως παναθρώπινο, δυναμικό φαινόμενο, είναι σχεδόν αδύνατο να της αποδοθεί ένας εννοιολογικός προσδιορισμός. Είναι, επίσης αδύνατο να οριστεί το περιεχόμενό της ως γνωστικό και εκπαιδευτικό αντικείμενο. Τί διδάσκουμε λοιπόν, πώς και γιατί. Συχνά, η διδασκαλία της μουσικής εκθειάζεται γιατί βοηθά την ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων ή υποβοηθά στη σχολική επίδοση. Άλλοτε, παρουσιάζεται ως εκτόνωση ή χαλάρωση και άλλοτε ως η κατάκτηση ποικίλων δεξιοτήτων που οδηγεί στη συμμετοχή σε μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία που προαπαιτεί «ταλέντο». Φαίνεται λοιπόν ότι πολλές φορές, η μουσική στην εκπαιδευτική διαδικασία, είτε εργαλειοποιείται για αλλότριους στόχους, είτε αντιμετωπίζεται με δέος λόγω των απαιτήσεων που εγείρει η συμμετοχή σε αυτή.

Επιθυμία μου είναι η αυτοεθνογραφική παρουσίαση της αναμέτρησης με τα ερωτήματα τί διδάσκω, γιατί και πώς η οποία με οδήγησε στην αναθεώρηση του ρόλου μου. Ασχολούμενη με τη μουσική εκπαίδευση σε όλες της βαθμίδας της γενικής παιδείας και σε διάφορες κοινότητες και έχοντας λιγότερη σχέση με τον επαγγελματισμό της ωδειακής κουλτούρας, αντιμετώπισα τη μουσική περισσότερο ως κοινωνική τέχνη. Εύκολα διαπίστωσα ότι η μουσική πράξη και επιτέλεση αποτελεί μια πλούσια εμπειρία γεμάτη νοήματα διαθέσιμα για αναστοχασμό.  Συνεπικουρούμενη από την προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers ξεκίνησα να αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως διαμεσολαβήτρια με ρόλο την επίκληση της μουσικής και τη διευκόλυνση της μουσικής πράξης. Με έντονες επιρροές από το όραμα του Christopher Small, τους στοχασμούς  του David Elliot και συνεπαρμένη από τη θεωρία της ροής του Mihaly Csikszentmihalyi παραχώρησα το ρόλο της παιδαγωγού στην ίδια τη μουσική. Κύριο μέλημά μου έγινε η εξασφάλιση της συμμετοχής όλων από όποιο ρόλο καθένας επιλέγει: του συνθέτη, του ερμηνευτή ή του ακροατή ώστε η μουσική να αναλάβει το ρόλο της δασκάλας. Η συστηματική παρατήρηση αποκάλυπτε ότι η μουσική δίδασκε σε καθένα συμμετέχοντα/σα αυτό που είχε ανάγκη ή αυτό που ήταν έτοιμος και έτοιμη να μάθει μέσα από μια διαδικασία διαφοροποιημένης μάθησης. Η συνειδητοποίηση της πλήρους αλλαγής που επέφερε τη τεχνολογία στον τρόπο που ακούμε, δημιουργούμε και μοιραζόμαστε μουσική σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του κινήματος της κοινοτικής μουσικής ως αντίπαλου δέους, ενέτειναν την προσπάθειά μου.

Παράλληλα, η σχέση μου με την παιδαγωγική θεώρηση του Carl Οrff, ενίσχυε την έννοια της μουσικής ως ενότητας λόγου κίνησης και μουσικής, τη δύναμη του ρυθμού, την αξία του στοιχειακού και της ανάπτυξής του.  Επίσης, έφερνε στο προσκήνιο τον αυτοσχεδιασμό και τη σύνθεση προσφέροντας τεχνικές και στρατηγικές οι οποίες εστίαζαν στη δημιουργικότητα και εξασφάλιζαν την συμμετοχή.

Στόχος μου, λοιπόν, είναι μέσα από αυτοεθνογραφικές αναφορές να αντιστρέψω τους ρόλους παραχωρώντας το ρόλο του παιδαγωγού/εκπαιδευτικού στην ίδια τη μουσική και περιγράφοντας το ρόλο μου ως διαμεσολαβήτρια μεταξύ μουσικής και κάθε λογής μαθητών, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου ως μέλους με διακριτό ρόλο κάθε ομάδας την οποία οργανώνω και καθοδηγώ.

Λέξεις κλειδιά: μουσική εκπαίδευση, ρόλοι, μουσική πράξη, αναστοχασμός