Ο όρος «Αισθητική Αγωγή» έχει χρησιμοποιηθεί με διαφορετικούς τρόπους σε ποικίλα πλαίσια, και επιδέχεται πολλών ερμηνειών. Συχνότερα υπονοεί έναν τύπο εκπαίδευσης στους κανόνες των τεχνών, ο πυρήνας του οποίου είναι η ανάπτυξη ενός ιδιαίτερου τρόπου σκέψης στους μαθητές. Με μία ευρύτερη σύλληψη, η αισθητική δεν είναι απαραίτητα συνυφασμένη με τις τέχνες αλλά μία διακριτή διάσταση μάθησης και εμπειρίας. Μία τρίτη οπτική πηγάζει από την αντίληψη της αισθητικής ως φιλοσοφίας της τέχνης. Η αισθητική αγωγή, κατ' αυτή την έννοια, περιλαμβάνει τη μελέτη ζητημάτων όπως τεχνικές, έννοιες, κρίσεις, αξίες και προσδοκίες αναφορικά με την καλλιτεχνική δημιουργία και την πρόσληψη των έργων τέχνης. Μεταξύ των στοχαστών που επηρέασαν, τα αισθητικά κινήματα και προέβαλαν την αναγκαιότητα της Αισθητικής Αγωγής και της Καλλιτεχνικής Παιδείας ξεχωρίζουν ο Schiller, ο Read και ο Dewey. Η σκέψη τους είχε ως κοινό τόπο ότι η Αισθητική Αγωγή πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανατροφής και της εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων. Στο παρόν άρθρο παρατίθενται και συζητούνται οι άξονες της Αισθητικής Εμπειρίας και του Αισθητικού Γραμματισμού ενώ επιχειρείται η σκιαγράφηση των διαστάσεων της Αισθητικής Αγωγής, διαχρονικά και συγχρονικά, μέσα από τις αναφορές στα κινήματα που κυριάρχησαν στο εν λόγω πεδίο και μέσα από την παρουσίαση των αντιπαραθέσεων κάποιων σημαντικών θεωρητικών και ερευνητών του πεδίου.
Ειρήνη Νικολάου: Η μουσική παιδεία στην Πολιτεία του Πλάτωνα
Ο Πλάτων στην Πολιτεία εξετάζει τη θέση της μουσικής στην εκπαίδευση και τη δύναμή της να επιδρά στην διαμόρφωση του ήθους του ανθρώπου. Η μουσική παιδεία στο έργο του Πλάτωνα, αλλά και γενικά στην αρχαιότητα είχε μια πιο διευρυμένη έννοια από τη σημερινή, καθώς σήμαινε την όλη παιδεία, και περιελάμβανε την ποίηση, το θέατρο, τις εικαστικές τέχνες και τα όμοια. Οι τομείς που περιλαμβάνει η μουσική εκπαίδευση στην Πολιτεία είναι οι εξής: 1. Οι μύθοι και η σωστή επιλογή τους, 2. Ο σωστός τρόπος έκφρασης των μύθων και 3. Οι κατάλληλες μελωδίες και αρμονίες, οι κατάλληλοι ρυθμοί και όργανα στην εκπαίδευση των νέων. Μέσω της μουσικής παιδείας ο Πλάτων προσβλέπει στην καλλιέργεια αρετών, όπως της σωφροσύνης, της ανδρείας, της εγκράτειας, της μεγαλοψυχίας. Το είδος αυτό εκπαίδευσης αποκτά κανείς μέσω του εθισμού και της άσκησης, και απευθύνεται στην ηθική και πνευματική καλλιέργεια των πολιτών. Οι θέσεις αυτές του Πλάτωνα έχουν επηρεάσει και την σκέψη νεότερων φιλοσόφων και παιδαγωγών και καθιστούν το έργο του επίκαιρο για την σημερινή μουσική πραγματικότητα.
Ελισσάβετ Περακάκη: Εφαρμόζοντας την Κριτική Διδασκαλία στη μουσική εκπαίδευση
Στον κόσμο της πληροφορίας όπου ζούμε η καλλιέργεια δεξιοτήτων κριτικής σκέψης προβάλλει ως ένα επιτακτικό εκπαιδευτικό αίτημα. Από την άλλη πλευρά, η δυνατότητα διδασκαλίας της κριτικής σκέψης ήταν υπό αμφισβήτηση για πολλά χρόνια. Η σταδιακή, όμως, εφαρμογή σχετικών προγραμμάτων και ερευνών οδήγησε στην άρση των αμφιβολιών αυτών. Το πρόγραμμα της Κριτικής Διδασκαλίας του Ματσαγγούρα, έχοντας εφαρμοστεί σε διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα τόσο στο Δημοτικό όσο και στο Γυμνάσιο στη χώρα μας, αποτελεί μια διέξοδο προς αυτή την κατεύθυνση. Βάσει αυτών, ερευνήθηκε η δυνατότητα προσαρμογής του σε ερευνητικό πλαίσιο στο μάθημα της Μουσικής. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται συνοπτικά το πρόγραμμα αυτό και τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας, διάρκειας 7 μηνών με τη συμμετοχή μαθητών Α΄ Γυμνασίου. Από τη χρήση ερευνητικών εργαλείων διαπιστώθηκε ότι η εφαρμογή του προγράμματος στο συγκεκριμένο μάθημα είναι εφικτή και ταυτόχρονα ότι η καλλιέργεια δεξιοτήτων κριτικής σκέψης των συμμετεχόντων μαθητών αρκετά σημαντική.
Το παρόν άρθρο παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας πρωτότυπης πανελλήνιας έρευνας ανάμεσα στις χορωδίες τριών σχολικών ομάδων, των δημόσιων, ιδιωτικών και μουσικών γυμνασίων της χώρας, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών σχολικών χορωδιών. Η έρευνα σκοπό έχει να διαπιστώσει τον τρόπο λειτουργίας της σύγχρονης ελληνικής παιδικής-σχολικής χορωδίας, τις εφαρμοζόμενες διδακτικές μεθόδους, το επιλεγόμενο ρεπερτόριο, την υποδομή, το μέγεθος των χορωδιών, το είδος της πολυφωνίας, την αναλογία του φύλου, την ηλικία των χορωδών, αλλά και το επίπεδο της επιστημονικής κατάρτισης των διδασκόντων, καθώς και την προσωπική τους αξιολόγηση αναφορικά με την εκπαίδευση που έλαβαν στο συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν ότι η σύγχρονη παιδική-σχολική ελληνική χορωδία διανύει μια περίοδο διαρκούς ανάπτυξης και εξέλιξης εν μέσω σημαντικών προβλημάτων, τα οποία σχετίζονται κυρίως με την ελλειπτική κατάρτιση των διδασκόντων, την απουσία εφαρμογής επιστημονικών μεθόδων διδασκαλίας της χορωδίας με άξονα τη μουσική ανάγνωση και τη φωνητική καλλιέργεια, την έλλειψη υποδομής στη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών δημόσιων σχολείων, την απουσία διδακτέας ύλης, καθώς και προβλήματα που σχετίζονται με την ώρα της διδασκαλίας του μαθήματος τόσο ως προς τη θέση της στο ωρολόγιο πρόγραμμα όσο και ως προς τη διάρκειά της. Ανάμεσα στις θετικές διαπιστώσεις της έρευνας ήταν η κατακόρυφη αριθμητική αύξηση των σχολικών χορωδιών τα τελευταία δέκα χρόνια, ο εντοπισμός, -έστω και σποραδικών- άριστων σχολικών χορωδιών όχι μόνο σε μουσικά αλλά και σε σχολεία γενικής παιδείας και η σημαντική προσπάθεια ενός μεγάλου αριθμού διδασκόντων να διατηρήσουν τη χορωδία κάτω από αντίξοες συνθήκες, τόσο αναφορικά με την υποδομή όσο και τις πραγματικές συνθήκες λειτουργίας του σχολείου τους.
Ένας από τους βασικούς σκοπούς της έρευνας ήταν να αναδείξει τη χρησιμότητα των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών στη μουσική εκπαιδευτική διαδικασία, να αναδείξει τα οφέλη που απορρέουν από αυτή τη διαδικασία διδασκαλίας-μάθησης με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και να δώσει το έναυσμα στους νέους εκπαιδευτικούς μουσικής της Ελλάδας, κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, να εντάξουν τις νέες τεχνολογίες στο ημερήσιο πρόγραμμά τους, δίνοντάς τους όλα εκείνα τα στοιχεία που θα καταστήσουν δυνατή αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία και ξεκινώντας από την οργάνωση του σχολικού εργαστηρίου πληροφορικής, το ρόλο τους μέσα σε ένα τεχνολογικά εμπλουτισμένο μαθησιακό περιβάλλον και τον τρόπο που θα διαχειριστούν τη διδακτέα ύλη μέσα από αυτόνομα και δικτυωμένα πολυμεσικά περιβάλλοντα. Η δημιουργία ενός "πλαισίου-προγράμματος κατάρτισης των μελλοντικών εκπαιδευτικών μουσικής κατά τη φοίτηση τους στα Α.Ε.Ι., σχετικά με τη διδασκαλία της μουσικής με τη χρήση των νέων τεχνολογιών", που αναπτύσσεται σε ένα βαθμό στις προτάσεις της έρευνας, ήρθε ως επακόλουθο όλων αυτών.
Για την εφαρμογή της έρευνας εκτός των άλλων, απαιτήθηκε:
- Τεχνολογικός εξοπλισμός (υπολογιστικός & δικτυακός) συγκεκριμένων προδιαγραφών, ο οποίος έπρεπε να υφίσταται στη σχολική μονάδα που θα λάμβανε μέρος στην έρευνα. Στον όλο εξοπλισμό προσαρμόστηκε και πρόσθετος (music keyboard, laptop computer κ.ά.), παρέχοντας μεγαλύτερες δυνατότητες για ευελιξία, μουσική έκφραση και δημιουργικότητα.
-Μουσικό εκπαιδευτικό λογισμικό (DVD-ROM) σχετικά με το θέμα "Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική" (θεματολογία: στοιχεία και είδη ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, βυζαντινή μουσική κ.ά.), όπως και μουσικό ψηφιακό περιεχόμενο μέσω internet (θεματολογία: στοιχεία μουσικής θεωρίας, ασκήσεις φωνής-solfege, midi κ.ά., φιλοξενείται στην εκπαιδευτική πύλη του ΥπΕΠΘ στον ιστοχώρο: http://www2.e-yliko.gr/htmls/epimorf/music/default.html
- Πολυμεσικά περιβάλλοντα που συνδύαζαν κείμενο, μουσική σημειογραφία, ψηφιακό ήχο και εικόνα, γραφικά, video και midi, και ενίσχυαν τη σχέση μεταξύ της ακουστικής και οπτικής αναπαράστασης της μουσικής (δηλαδή, το να βλέπει κανείς π.χ. ένα μουσικό διάστημα, μια μελωδία, ένα ρυθμό ενώ παράλληλα τον ακούει). Δημιουργήθηκε απο τον ερευνητή λόγω απουσίας ανάλογου ψηφιακού υλικού.
Όλα τα παλαιότερα τεύχη διατίθενται και σε έντυπη μορφή από την Ε.Ε.Μ.Ε. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας στο mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..
Please wait...