Οι πρωτόγνωρες συνθήκες που ζει ο πλανήτης εν μέσω της πανδημίας Covid-19 δημιούργησαν την ανάγκη για προσαρμογή σε μία νέα πραγματικότητα που επηρεάζει όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Έτσι και η εκπαίδευση ως ένας ζωντανός οργανισμός που δρα παράλληλα με κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα θα πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Το μάθημα της μουσικής, του οποίου η φύση διέπεται από τη διαπροσωπική επαφή δέχθηκε ισχυρές μεταβολές – περιορισμούς. Το τραγούδι με χρήση μάσκας, ο περιορισμός στη χρήση πνευστών οργάνων, η απαγόρευση μουσικοκινητικών δραστηριοτήτων στις οποίες υπάρχει κοντινή επαφή, η διδασκαλία σε ανοικτούς χώρους και η εκμάθηση μουσικού οργάνου από απόσταση (είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά) είναι μόνο ένα δείγμα των περιορισμών αυτών. Στόχος της συγκεκριμένης πρότασης είναι η παρουσίαση ιδεών για δημιουργικές πρακτικές, οι οποίες θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του ζητήματος και θα βοηθήσουν στην προσαρμογή του μαθήματος Μουσικής στα νέα δεδομένα.

 

Έφη Μακροπούλου, Τηρώντας αποστάσεις μένουμε δημιουργικοί: το bucket drumming στην τάξη της μουσικής  (σ.σ. 16-25)
Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει τη συμβολή της διδασκαλίας κρουστών στην ανάπτυξη μουσικών και όχι μόνο ικανοτήτων. Δεδομένου ότι η ανάπτυξη της αίσθησης του ρυθμού είναι πρωταρχικό μέλημα της διδασκαλίας της μουσικής, το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στη χρήση μιας σχετικά νέας εκπαιδευτικής πρότασης που ονομάζεται bucket drumming. Συγκεκριμένα θίγονται ζητήματα που κάνουν τη διδασκαλία του bucket drumming λειτουργική και παιδαγωγικά αποτελεσματική: οργάνωση της τάξης, σταδιακή ένταξη της σημειογραφίας, εκτέλεση μέσω μίμησης, συγκεκριμένα στάδια διδασκαλίας της τεχνικής. Το άρθρο συμπληρώνουν αντιπροσωπευτικά παραδείγματα που επεξηγούν καλύτερα τα ανωτέρω ζητήματα.

 

Το διδακτικό σενάριο «Όχι μόνο τι ακούω, αλλά και πώς το ακούω και το κατανοώ» συνδέεται με το μάθημα της Μουσικής Τεχνολογίας της Α΄ Λυκείου του Μουσικού Σχολείου. Σκοπός του σεναρίου είναι οι μαθητές/τριες να κατανοήσουν τα αντικειμενικά και υποκειμενικά χαρακτηριστικά του ήχου, να διαχωρίσουν τις έννοιες «ακοή» και «ακρόαση», να αντιληφθούν την ισχυρή επίδραση του ήχου στην καθημερινότητά τους και να προβληματιστούν με ποιους τρόπους και δράσεις μπορούν να προστατευτούν από τις αρνητικές συνέπειές του. Υλοποιείται με σύγχρονες διδακτικές πρακτικές έτσι ώστε οι εκπαιδευόμενοι να έχουν ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία. Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να προσαρμόσει το σενάριο στις ανάγκες των εκπαιδευόμενων και να τους ενθαρρύνει να ανασύρουν εμπειρίες και βιώματα σχετικά με το μάθημα. Περιέχει φύλλα εργασίας διαβαθμισμένης δυσκολίας και η διδασκαλία εμπλουτίζεται με εργαλεία ΤΠΕ, μουσικά όργανα, λογισμικό καταγραφής και αναπαραγωγής ήχου (Αudacity), video και εικόνες.

 

Πρόκειται για ένα εμπλουτισμένο σχέδιο μαθήματος μουσικής για την ενότητα 5 «Το παιχνίδι του ήχου και της σιωπής», που προτείνεται για τη Δ΄ Δημοτικού και συγκεκριμένα για 3 διδακτικές ώρες, σύμφωνα με τον οδηγό διδασκαλίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Στόχοι είναι να εξασκηθούν οι μαθητές στη διατήρηση σταθερής ρυθμικής αγωγής, να επαναλάβουν και να αφομοιώσουν τις ρυθμικές αξίες και τις παύσεις τους, να αναπτύξουν δεξιότητες, όπως η ακουστική δεξιότητα, η παρατηρητικότητα και η αυτοσυγκέντρωση, να αναπτύξουν ικανότητες όπως η ομαδοποίηση, η συνεργασία, η συλλογικότητα, το χορωδιακό πνεύμα καθώς και να πειραματιστούν αυτοσχεδιάζοντας με τη δική τους ορχήστρα. Οι μαθησιακοί στόχοι επιτυγχάνονται μέσω ποικίλων δραστηριοτήτων ομαδοσυνεργατικής μεθόδου, εμπλουτισμένων με ποικίλα μαθησιακά εργαλεία: χτυπώ παλαμάκια, παίζω μουσικά όργανα, τραγουδώ κρατώντας τον ρυθμό, συνοδεύω με δική μου αυτοσχέδια ορχήστρα τη μουσική εκτέλεση video ακολουθώντας διαδραστική παρτιτούρα, συμπληρώνω μουσικά μέτρα με ρυθμικές αξίες και παύσεις, δημιουργώ μουσικές καρτέλες με το clip art του word, γίνομαι μικρός συνθέτης χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα Musink, παρουσιάζω το μουσικό αποτέλεσμα στην ολομέλεια της τάξης, αξιολογώ τις άλλες ομάδες και αποφορτίζομαι με μουσικό παιχνίδι.

 

Το «Τραγούδι της σωστής διατροφής» ή αλλιώς «Τάισε με καλά» δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μιας διαθεματικής δράσης που πραγματοποιήθηκε στο 1ο Γυμνάσιο Εχεδώρου κατά το σχολικό έτος 2013-2014, από μαθητές της Α΄ τάξης, στο πλαίσιο των μαθημάτων της Μουσικής και της Οικιακής Οικονομίας. Οι μαθητές, με τη βοήθεια των αντίστοιχων εκπαιδευτικών τους, στο μεν μάθημα της Οικιακής Οικονομίας δημιούργησαν τους στίχους, στο δε μάθημα της Μουσικής επέλεξαν τον ρυθμό που θα χρησιμοποιήσουν για την απαγγελία της ρίμας και συνέθεσαν τη μελωδία για το ρεφραίν. Το κομμάτι αυτό, σε κατοπινό χρόνο υπέστη επεξεργασία από τη γράφουσα (η οποία ήταν η εκπαιδευτικός μουσικής των παιδιών κατά το σχολικό έτος 2013-2014), για να διδαχθεί κατά τη διάρκεια της Θεματικής Εβδομάδας, στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας «Ανθρώπινα Δικαιώματα και Δημοκρατική Συνύπαρξη με έμφαση στη Διατροφή και Ποιότητα Ζωής» στην Α΄ τάξη του Γυμνασίου (Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, 2019). Η Θεματική Εβδομάδα έχει πλέον καταργηθεί, το τραγούδι αυτό όμως μπορεί να αξιοποιηθεί ως δραστηριότητα στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων που από το σχολικό έτος 2020-2021 εφαρμόζονται πιλοτικά σε κάποια σχολεία, στον θεματικό κύκλο του Ευ ζην και στην επιμέρους θεματική της διατροφής (Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, 2020). Από την αρχική ρίμα που δημιούργησαν οι μαθητές, διατηρήθηκαν οι δύο από τις έξι στροφές καθώς και η μελωδία του ρεφραίν. Οι έξτρα φωνές, τα κρουστά σώματος, το beatbox και η συνοδεία με τα μεταλλόφωνα προστέθηκαν αργότερα από την γράφουσα.

 

Το υλικό που συνδέεται με τη δημοτική μουσική προσελκύει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών, ενώ ταυτόχρονα διευρύνονται και οι δυνατότητες για πρόσβαση σε σχετικά αρχεία. Από την άλλη, η διαμόρφωση του βασισμένου σε προφορικές παραδόσεις διδακτικού υλικού είναι άμεσα εξαρτημένη από τα αντίστοιχα μουσικολογικά εργαλεία. Στα πλαίσια της σύνδεσης των προϊόντων της ερευνητικής εργασίας με τη διδασκαλία και μέσα από το παράδειγμα του τραγουδιού «Θέλω ν’ ανέβω στα ψηλά» αναδεικνύονται ορισμένες κρίσιμες πλευρές στη διαδικασία διαμόρφωσης του διδακτικού υλικού. Σε αυτές περιλαμβάνεται η επιλογή του ηχητικού υλικού, η μεταγραφή του, ζητήματα τροπικότητας, ρυθμικής αντίληψης και ιδιωματισμών, η ανάδειξη συγγενούς μουσικού υλικού και η ανάδειξη της έννοιας της εκδοχής στις προφορικές μουσικές παραδόσεις.

 

Το άρθρο πραγματεύεται την περίπτωση μιας μουσικοπαιδαγωγικής εφαρμογής σε σχολείο των Αθηνών με θέμα το ελληνικό κινηματογραφικό μιούζικαλ. Ενδιαφέρει εδώ μία επικέντρωση στην πρωταγωνίστρια Ρένα Βλαχοπούλου από την Κέρκυρα η οποία εκπροσωπεί το ελληνικό μιούζικαλ αδιάπτωτα επί περισσότερο από πέντε δεκαετίες. Ύστερα από εισαγωγικά δεδομένα για το αμερικανικό μιούζικαλ μετά την δεκαετία του 1930 και το ελληνικό μιούζικαλ από την δεκαετία του 1950, δίδονται βιογραφικά στοιχεία για την καλλιτέχνιδα. Ακολουθεί μία γενική μέθοδος προσέγγισης των κινηματογραφικών τραγουδιών ελληνικών ταινιών την οποία χρησιμοποίησαν οι μαθητές και πιο συγκεκριμένα η ανάλυση τριών χαρακτηριστικών μουσικών σκηνών παραδειγματικά από το σύνολο των ταινιών της δημοφιλούς καλλιτέχνιδος. Χρησιμοποιώντας videoclip από το Youtube οι μαθητές κατάφεραν να μελετήσουν παραμέτρους της κινηματογραφικής ανάγνωσης μουσικών σκηνών και να καταλήξουν σε συμπεράσματα για την καλλιτεχνική αξία της Ρένας Βλαχοπούλου εκφράζοντας το γούστο και την αντίληψη της σημερινής νεολαίας. Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε είναι επιλεγμένη για τις εφηβικές ηλικίες και επιλέχθηκαν οι απόψεις των μαθητών που αρίστευσαν στην σχετική σχολική εξέταση.

 

Όλη η μουσική αλήθεια κατοικεί στο σώμα ανέφερε ο Émile Jaques-Dalcroze και από τότε άνοιξε ο δρόμος για τον ξεχωριστό διάλογο μεταξύ μουσικής και κίνησης. Σε έναν διάλογο συμμετέχει το σώμα με χειρονομίες, με εκφράσεις, με κινήσεις, ο ρυθμός της συζήτησης μεταβάλλεται και κατανέμεται διαφορετικά ανάμεσα στους συνομιλητές, αλλάζει ο ήχος της φωνής ανάλογα με το θέμα, την κατάσταση και μέσα από αυτή την διαδικασία αναζητάς κάτι καινούριο. Το άρθρο εξερευνά τη σχέση της μουσικής με την κίνηση, αναφέρεται σε θέματα που αφορούν τον διάλογο μεταξύ τους, τον οποίο προσεγγίζει μέσα από την κιναισθητική διαδικασία. Τέσσερα διαφορετικά παραδείγματα δραστηριοτήτων έχουν σκοπό να υποστηρίξουν την αλληλεπίδραση της μουσικής με την κίνηση και να παρουσιάσουν τον πλούτο των δυνατοτήτων που ανοίγει αυτός ο διάλογος.